تاریخ تهران و باغ های شمیران به روایت استاد عبداله انوار

برگرفته از سایت :

https://1.farhangsara.ir/tabid/805/articleid/26167/Default.aspx?dnnprintmode=true&∣=9960&SkinSrc=[G]Skins%2F_default%2FNo+Skin&ContainerSrc=[G]Containers%2F_default%2FNo+Container

به گزارش روابط عمومی مدیریت مراکز فرهنگی هنری منطقه یک انوار در چهارمین نشست از برنانه بلد تهران بیان میکند :

 آب و هوای دارآباد موافق مزاج مظفرالدین شاه افتاد و این شاه در دوره زمامداری خود قصری ساخت و پس از مرگ او آن قصر از جمله بیوتات سلطنتی گردید تا نوبت به شاهی رضا شاه پهلوی رسید این پادشاه چون از مراجع پزشکی هوای دارآباد را مفید و مناسب سلولان شنید، دستور داد تا این قصر در دست مراکز پزشکی قرار گیرد این دستور اجراء شد و آن قصر مریضخانه مسلولین گردید و بعد از بیمارستان شدن درآن تاسیسات پزشکی دیگر احداث شد . اکنون بیمارستان "مسیح دانشوری"  است .
وی تصریح کرد :از شاهان دیگر قاجار که در شمیران کاخ ساخت محمد شاه قاجار بود او که به شدت از  "مهد علیا" مادر و ولیعهدش ناصرالدین شاه متنفر بود، قصر نیاوران که محل زیست و خوشگذرانی مهد علیا بود نیز مورد نفرت شاهانه قرار گرفت و موجب شد که" حاجی میرزا آقاسی" صدر اعظم و مرشد او در ولنجک قصری برای او بسازد حاجی این قصر را به نام قصر "محمدیه" برای شاه ساخت و برای خود نیز در جنب این قصر ساختمانی بنام "قلعه عباسیه" بنا کرد که همسنگی با قصر محمدیه می کرد .
انوار یادآور شد: شاه ایران که گرفتار مرض نقرس بود سخت از درد پا نالان، تابستان آخر عمر را در این قصر سپری کرد و در خاطرات "شاهزاده نصرت الدوله فیروز میرزا " آمده : "رنج شاه از این مرض به انجا کشیده بود که چون برای حال پرسی شاه به این قصر میرفتیم نمی توانستیم از پلکانهای منتهی به خوابگاه شاه بالا رویم ، وارد اطاق خوابگاه شویم زیرا حرکت برقالی ها ممکن بود بستر را تکان دهد و شاه را به ناله اندازد."
این پیش‌کسوت معاصر نسخه‌شناسی ادامه داد:  این کاخ بعداز "محمد شاه" مورد توجه ناصرالدین شاه قرار نگرفت . "دکتر پولاک"  نخستین استاد پزشکی دارالفنون در خاطرات خود آورده که مردمان در حضور ناصر الدین شاه آجرهای این قصر را در می آورند و می برندو شاه مخالفتی نمی کند و براثر این بی مهری این قصر بعداز شاه دوامی نیاورد و از بین رفت و قلعه عباسیه نیز از طرف "محمد رحیم خان علاء الدوله" برای فرزندش "میرزا محمود خان احتشام السلطنه خریده شده و آنرا به محمدیه تغییر نام دادو بعد از احتشام السلطنه آنرا با "میرزا فتحعلی "صاحب دیوان معامله کرد.
وی  تصریح کرد:  " محمودیه " در جاده پهلوی طهران ، بواسطه "محمود " نام احتشام السلطنه رجل آزادیخواه و رئیس مجلس اول است که مالک قلعه عباسیه شد یعنی محمودیه تغییر نام یافت.
شارح و مترجم ۲۲ جلد کتاب شفای بوعلی‌سینا گفت: به زمان رضا شاه پهلوی قریه" دربند"  شمیران، نظرشاه ایران راجلب کرد و ابتداء "تپه علیخان" را که ناحیتی از دربند بود  و از "یمین السلطنه" پسر ظل السلطان خرید و "قصر اخضر" را در آنجا ساخت سپس به تصرفات خود ادامه داد و قصرهای متعدد برای فرزندان خود در قرب قصر اخضر احداث کرد و براثر آن قصرهای مفصلی در دربند بر پا ساخت و در خارج قصر تاسیسات دیگر ایجاد کرد و بااین ساختمانها چهره   دربند را تغییر داد و به پیروی او ثروتمندان دیگر  در دربند  ابنیه نو ساختند.
مترجم و مصصح "دره التاج" افزود: از شاهزادگان قاجار که در شمیران احداث بنا کردند یکی از شاهزاده "کامران میرزای نایب السلطنه" فرزند ناصرالدین شاه است که درغرب "حصار بوعلی "باغ بزرگی بنام "کامرانیه" ایجاد کرد و چون همسرش فرزند شاهزاده" حسام السلطنه سلطان مراد میرزا "بودو حسام السلطنه نیز مالک منظریه بود  او برمنظریه دست یافت و باغ او بدین ترتیب از دامنه البرزشروع می شد و تا پیاده روشمالی فرمانیه ادامه می یافت  و فقط جاده نیاوران یک برشی در این مستملاک کامران میرزا ایجاد می کرد و مشهور است اولین سیستم تلفنی که در ایران بکار افتاد بین این باغ کامران میرزا در شمیران بود و باغ او در طهران در خیابان سپه (دانشکده افسری) است.
این استاد دانشگاه اظهار داشت : از دیگر شاهزادگان قاجار که در شمیران ایجاد باغ وسیع کرد. شاهزاده "عبدالحسین میرزای فرمانفرما" ست او در شمیران دو باغ احداث کرد یکی باغ فرمانیه بود که در جنوب باغ کامرانیه قرار داشت. این باغ بعدها به وسیله "فیروز میرزای نصرت الدوله" فرزند او به سفارت ایتالیا فروخته شد و اکنون در دست سفارت ایتالیا است و دیگر باغ "رضوانیه "است در تجریش که در جنوب بازار تجریش قرار دارد.
این تهران پژوه ادامه داد: درین باغ بعضی از فرزندان این شاهزاده برای خود ساختمانی به جهت زیستن ایجاد کردند. فرمانفرما با وجود داشتن منزل در طهران پایان عمر خود را درین باغ می گذراندند و در همین باغ در سال 1318 شمسی در گذشت.
مترجم "جستارهای فلسفی ویتگنشتاین" گفت: اسناد دوره قاجار نشان می دهد که شاهزاده "فیروز میرزای نصرت الدوله پدر عبدالحسین میرزای فرمانفرما" نه" نصرت الدوله" فرزند فرمانفرما در جاده بین تجریش و دربند ، جنب "باغ حاجی کاظم ملک التجار" صاحب باغ وسیعی بود و همجواری بین مالک این دو باغ بظاهر بسیار پرتنش بود.
وی افزود: از حرمسراهای ناصرالدین شاه "امینه اقدس" باغ بزرگ اقدسیه را در شمیران ایجاد کرد. این باغ اکنون وجود دارد و در دست نیروی نظامی است و سالها آن ییلاق دانشکده افسری بود . "انیس الدوله" یکی دیگر از حرمسراهای ناصرالدین شاه،باغ نسبتا بزرگی مقابل قصر نیاوران ایجاد کرد و این باغ بعدها به ملکیت "اعلم الدوله ثقفوی" پزشک مخصوص مظفر الدین شاه در آمد و اکنون قسمتی از آن پارکینگ وقسمتی دیگر متعلق به ورثه اعلم الدوله است.
مصحح "تاریخ جهانگشای نادری"  گفت: "امین السلطان میرزا علی اصغر خان" اتابک صدر اعظم در سوهانک باغ وسیعی برای ییلاق خود احداث کرد بنام "حدیقه "، این باغ پس از میرزا علی اصغر خان اتابک به ملکیت "فاضل الملک" درآمد و اکنون ساختمانهای مسکونی احداث گردیده است .
این نسخه شناس ادامه داد: اتابک غیرازین باغ به وسیله "حاجی غلامرضا خان آصف الدوله" مالک باغ قیطریه و زمینهای اطراف آن شد.این باغ از جمله باغهایی است که "حاجی میرزا آقاسی" صدر اعظم محمد شاه قاجار احداث کرد و بعد مالک آن "آصف الدوله" شد و آصف الدوله هم با اهداء آن به اتابک ، فرمانفرمای خراسان شد . این باغ بعد از اتابک به دختر اتابک همسر صارم الدوله فرزند ظل السلطان رسید و در دست دختر اتابک بود تا آنکه در اواخر حکومت پهلوی دوم شهرداری طهران آن را خرید و پارک کرد.
به گفته این" ریاضی‌دان و متخصص متون کهن ریاضی" ؛  در جاده بین تجریش و دربند قصر بزرگی بود از آن "حاج کاظم ملک التجار تبریزی" پدر "حاجی حسین آقا ملک"، این باغ بسیار بزرگ و آباد بود و در تابستان هر سال او یک روز ناصر الدین شاه را درین باغ میهمان می کرد . این باغ بعد از حاج ملک التجار بین دو فرزند او تقسیم شد واکنون آن ساختمان بزرگ حاج ملک که روزی پذیرای شاه قاجار بود به خرابی افتاده است.
انوار اشاره داشت: شاهزاده "منصور میرزای شعاع السلطنه" در جنوب قریه "چیذر" باغ وسیعی داشت که تا ده رستم آباد گسترده بود  و این باغ از مظفر الدین شاه نیز به تابستان پذیرایی می کرد اکنون بصورت ساختمانهای متعدد در آمده است و بر اثر این تقسیمات ساختمان شعاع السلطنه نیز تخریب شده و ساختمانی جدید بجای آن نشسته است.
وی یاداور شد: در شمیران سفارت انگلیس در قلهک و سفارت روس در زرگنده و سفارت ترکیه و آلمان در پل رومی باغهای ییلاقی دارند. در باغ سفارت انگلیس قدیمی ترین ساختمان دوره قاجار وجود دارد و در سفارت ییلاقی روس محمد علیشاه پناهنده شد و از شاهی خلع گردید و سلطنت بفرزندش احمد شاه رسید.
این مورخ در پایان این سلسله نشست ها گفت: امروز با گسترش طهران سرطان زده همه بامهای آن قطعه قطعه یا در حال قطعه قطعه شدن است و نیز همه دههای آن کشت و بذر را کنار گذارده و بدل به ساختمانهای مسکونی یا برجهای آسمانخراش شده اند. دههایی که خود تولید خوراک خود می کرد و از صفای طبیعت بهره ها می برد امروز محلتی از محلات طهران شده و متاسفانه بر اثر محله طهران شدن، خوراک آنها باید از گندمهای وارداتی تامین شود و از هوای آلوده طهران نیز بی نصیب نمانده است.